Solidarność Wielkopolska - Minimalna już nie taka minimalna
Minimalna już nie taka minimalna
Poniedziałek 21 października 2019

Polska należy do grupy państw o niskich kosztach pracy. Zapowiedź rządu Mateusza Morawieckiego szybkiego wzrostu płacy minimalnej świadczy o odmiennym podejściu obecnej ekipy rządzącej do polityki rynku pracy i pracownika niż ten reprezentowany przez rząd PO-PSL i ekipę lewicy spod szyldu SLD. Pracownicy zyskają, o ile zapisy o najniższym wynagrodzeniu nie będą omijane.

Płace nie nadążały za wzrostem gospodarczym. Udział wynagrodzeń w PKB w Polsce jest znacznie niższy niż unijna średnia.

 Płaca a PKB

Polska z niespełna 45-procentowym udziałem wynagrodzeń w PKB jest na końcu państw unijnych. Gorzej jest tylko na Węgrzech, Malcie i w... Irlandii. Średnia unijna wynosi 56 proc., a w Słowenii powyżej 60 proc.

Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy był przyjęty w latach 90. i kontynuowany przez kolejne ekipy rządzące model rozwoju gospodarczego oparty na budowaniu konkurencyjności polskiej gospodarki na niskich płacach. Na dodatek główny wysiłek szedł na ograniczanie bezrobocia, a nie na jakość istniejących i nowo tworzonych miejsc pracy.

Do połowy średniej

Premier Morawiecki na konwencji PiS w Lublinie podał, że 1 stycznia 2020 r. płaca minimalna wzrośnie do 2600 zł, czyli o 15 proc. To jest pewne bez względu na wynik wyborów. Jarosław Kaczyński, prezes PiS, dodał, że w 2021 r. najniższe wynagrodzenie ma wynieść 3 tys. zł, a w 2023 roku sięgnąć 4 tys. zł. Oznaczałoby to systematyczny wzrost „minimalnej” o 15 procent rok do roku.

Zmniejszy się najprawdopodobniej rozpiętość między płacą minimalną a płacą średnią. W relacji do prognozowanego w 2020 r. przeciętnego wy-nagrodzenia w gospodarce minimalne wynagrodzenie za pracę kształtowałoby się na poziomie 49,7 proc.

Ogłoszenie propozycji rządu nastąpiło przed wyborami do Sejmu i Senatu. Jeszcze w czerwcu br. minister rodziny, pracy i polityki społecznej ogłosiła, że rząd chce podnieść od 1 stycznia 2020 r. minimalne wynagrodzenie o 200 zł, do 2450 zł brutto.

Na śmieciówce

W umowie zlecenia lub świadczenia usług zapłata może być ustalona kwotowo. Jednak zleceniobiorca czy świadczący usługi ma prawo sprawdzić, czy otrzymana kwota podzielona przez liczbę przepracowanych godzin nie jest niższa od gwarantowanej stawki minimalnej.

Socjalna Europa?

W państwach „starej” UE stawki płacy minimalnej wynoszą od 9 euro za godzinę w górę. We Francji to 10 euro, a w Luksemburgu 11,97 euro. W Polsce minimalna stawka godzinowa to 14,70 zł, około 3,35 euro.

Pensja minimalna w Niemczech, gdzie działa społeczna gospodarka rynkowa, der Mindestlohn, wynosi 9,19 euro za godzinę, a od początku 2020 roku 9,35 euro. Obojętnie, czy mowa o pracownikach z zagranicy, sezonowych – prawo do płacy minimalnej dotyczy wszystkich zatrudnionych na terenie Niemiec.

Ale uwaga - dzięki powszechności branżowych układów zbiorowych pracy i sile związków zawodowych, „minimalna” np. pedagoga to 15,72 euro, dekarza 13,20 euro, elektryka (montaż) 11,40 euro, pracownika opieki 11,05 euro, pracownika tymczasowego (Leiharbeiter) 9,27 euro. Są jednak kilkuprocentowe różnice między zachodnimi a wschodnimi landami.

W RFN funkcjonuje około 500 wiążących dla pracowników danej branży układów zbiorowych, obejmując blisko 60 proc. wszystkich zatrudnionych./…/

Pojęcie „płaca minimalna” jest obecne od początku istnienia Międzynarodowej Organizacji Pracy. Mówią o niej m.in. Deklaracja Filadelfijska MOP oraz konwencje MOP z 1928 r. i 1970 r.

Powinno być więcej

Systematyczne podnoszenie płacy minimalnej, zgodnie z rosnącym PKB, to jeden z postulatów NSZZ „Solidarność”. W naszym kraju pensje rosły znacznie wolniej od wydajności pracy. Wydajność zaś zależy od właściciela firmy. Nadal taniej jest zatrudnić dodatkowego pracownika, niż kupić drogą, wydajną maszynę, a to hamuje rozwój.

Między 1993 a 2017 rokiem wydajność mierzona wielkością PKB per capita (w USD) wg parytetu siły nabywczej wzrosła w Polsce dwuipółkrotnie – z 12,2 tys. USD (porównywalnych) do 29,1 tys. USD w 2017 r. Wśród państw OECD ustąpiliśmy w tym jedynie Korei Pd. i Irlandii.

Jak wyliczył prof. Mieczysław Kabaj z Instytutu Pracy i Polityki Społecznej w Warszawie, gdyby wzrost wynagrodzeń był proporcjonalny do rosnącej produktywności, już w 2013 r. (a nie w III kwartale 2019 r.) średnie wynagrodzenie w Polsce powinno przekroczyć 5 tys. zł brutto.

Średnia pensja w państwach, do których najchętniej emigrujemy, jest dużo wyższa od naszej, np. 3780 euro w Niemczech, 2997 euro we Francji, 2590 euro we Włoszech i 2199 euro w Hiszpanii.

Koszty pracy

Europa Wschodnia jest dobrym miejscem do inwestycji z uwagi na niskie koszty pracy. Wydajność pracowników we wschodniej Europie jest nieznacznie mniejsza od np. Niemców, gdy koszty ich zatrudnienia – znacznie mniejsze.

Z danych Eurostatu wynika, że w 2016 r. przeciętne koszty pracy w dziesięciu wschodnich krajach UE wynosiły ok. 25 proc. kosztów pracy w Niemczech. Natomiast wydajność pracownika stanowiła 70 proc. tej największej europejskiej gospodarki.

Według Eurostatu w 2017 r. jednostkowe koszty pracy w Polsce wyniosły 9,4 euro/godz., przy średniej unijnej 26,8 euro (w poszczególnych krajach wspólnoty wahały się w granicach od 4,9 euro do 42,6 euro). Najniższe koszty wystąpiły w Bułgarii (4,9 euro), Rumunii (6,3 euro), na Litwie (8 euro), Łotwie (8,1 euro), na Węgrzech (9,1 euro) i właśnie w Polsce (9,4 euro). Na drugim biegunie są Dania (42,5 euro), Belgia (39,6 euro), Szwecja (38,3 euro) i Luksemburg (37,6 euro).

Koszty pracy obejmują płacę i jej opodatkowanie, składki ubezpieczeniowe, dojazdy do pracy, bhp, szkolenia, rekrutację, działalność socjalną.

Wola polityczna

Podwyższenie płacy minimalnej może stanowić bodziec dla pozytywnych procesów gospodarczych związanych ze wzrostem siły nabywczej gorzej zarabiających grup pracowników. Jednak rząd, regulując ją odgórnie, marginalizuje Radę Dialogu Społecznego. PiS zadeklarowało, ile będzie wynosić płaca minimalna w kolejnych latach. Zatem dyskusja między związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców została zamknięta. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie będzie sięgało po kompromis pomiędzy stronami społecznymi RDS, bo nie będzie nad czym debatować./…/

Artur S. Górski 

Magazyn Solidarność Gdańsk 10/2019


*****


Minimalne wynagrodzenie wpływa na:

  • dodatek za pracę w porze nocnej (pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę),
  • kwotę odprawy pieniężnej (nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia)
  • odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu (pracownik ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wy-nagrodzenie za pracę),
  • wynagrodzenie przysługujące pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy,
  • odszkodowanie z tytułu rozwiązania przez pracownika umowy o pracę na skutek stosowania mobbingu (odszkodowanie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę),
  • podstawę wymiaru zasiłków.