Solidarność Wielkopolska - Nakazanie zatrudniania związkowca do czasu uzyskania wyroku
Nakazanie zatrudniania związkowca do czasu uzyskania wyroku
Poniedziałek 14 lipca 2014

W Warszawie 13–14 czerwca odbyła się konferencja naukowa „Związki zawodowe – stan obecny i perspektywy na przyszłość”. Jeden z uczestników tej konferencji dr Artur Rycak (sędzia) w swojej prezentacji na temat ochrony trwałości stosunku pracy działaczy związkowych w prawie procesowym zaprezentował pogląd, iż na podstawie art. 755 kpc możliwe jest nakazanie zatrudniania związkowca do czasu uzyskania wyroku, o ile pracownik uprawdopodobni roszczenie. Spory sądowe o przywrócenie do pracy są w Polsce długotrwałe, nawet kilkuletnie. Wydaje się, że do tej pory komentowany przepis nie był stosowany jako podstawa roszczenia o nakazanie zatrudniania w sytuacji bezprawnego wypowiedzenia czy rozwiązania bez wypowiedzenia umowy z działaczem związkowym. Wobec poglądu wyrażonego przez dra Artura Rycaka można rozważyć stosowanie art. 755 kpc w sposób wyżej wskazany w praktyce związkowej.

Zgodnie z art. 755 § 1 kpc jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może: 1) unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania; 2) ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem; 3) zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia; 4) uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem; 5) nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze. Co do zasady w myśl art. 731 kpc zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. „Celem zarządzenia tymczasowego, a wynika to z istoty instytucji zabezpieczenia, nie może być zaspokojenie roszczenia” – stwierdził SN w postanowieniu z dnia 11 maja 1983 r. (II CZ 51/83, LEX nr 8532). Tego przepisu nie stosuje się jednak, jeżeli zabezpieczenie jest konieczne dla odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków (art. 755 § 2(1) kpc).

Katalog roszczeń niepieniężnych jest katalogiem otwartym, na co wskazuje użycie słów „w szczególności sąd może”. Sąd może więc zastosować taki sposób, jaki uzna za odpowiedni stosownie do okoliczności sprawy. Warto zwrócić uwagę, jak stanowi art. 736 § 1 kpc, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a nadto zawierać  wskazanie sposobu zabezpieczenia, a także uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek. W postanowieniu Sądu Apelacyjnego z Poznania z dnia 6 maja 2013 r. (I ACz 766/13, LEX nr 1313388) sąd ten wskazał, że nowacyjne zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych co do swej treści może nie różnić się od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, o ile uprawniony uprawdopodobni, że bez takiego zabezpieczenia narażony będzie na szkodę albo inne niekorzystne skutki. Konieczność odwrócenia szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków jest szczególnym przejawem interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia.

Przechodząc na grunt przepisów związkowych, zabezpieczenia na podstawie art. 755 kpc w postaci nakazania zatrudnienia do czasu uzyskania wyroku można żądać w każdym przypadku bezprawnego zwolnienia związkowca. Przypomnę, zgodnie z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych, pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może: 1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy; 2)  zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt 1 – z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy. Ochrona działaczy związkowych przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie – dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie.

Nie ulega wątpliwości, że pogląd dra Artura Rycaka jest z punktu widzenia praktyki związkowej nowy, a przez to kontrowersyjny. Warto jednak próbować uzyskać takie zabezpieczenie, uprawdopodobniając roszczenie.

Działacz związkowy, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę z naruszeniem art. 32 ustawy o związkach zawodowych, bez uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, ma niewątpliwy interes w tym, aby utrzymać zatrudnienie do zakończenia procesu. Jeżeli związkowiec ma dodatkowo dzieci na utrzymaniu, jest jedynym żywicielem rodziny, to brak pracy w sposób istotny naraża nie tylko pracownika, ale także jego rodzinę na brak środków do życia, a więc ubóstwo. Ten właśnie argument, wzmocniony zestawieniem wydatków na utrzymanie rodziny, w tym wyżywienie dzieci, należy, jak sadzę, podkreślać jako podstawowy w uprawdopodobnieniu roszczenia o wydanie nakazu.

Ewentualne wydanie przez sąd rozstrzygnięcia w postaci nakazania zatrudniania związkowca do czasu uzyskania wyroku będzie ważne i przełomowe w praktyce związkowej. Może też działać na innych pracodawców odstraszająco, ponieważ pozbycie się lidera związkowego okaże się nieskuteczne. Kilkuletnie procesy sądowe bezprawnie zwolnionych związkowców często utrudniają działalność związkową a nawet prowadzą do likwidacji zakładowych organizacji związkowych. Jest to często jedyny i główny cel pracodawców. Sądowy nakaz zatrudniania działacza związkowego mógłby skutecznie przeciwdziałać dyskryminacji związkowej.

Ewa Podgórska-Rakiel, specjalista Zespołu Prawnego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”

Za: „Tygodnik Solidarność” 27/2014